ŞANS OYUNLARINDA İMTİYAZLI KDV İADESİ VE ADEM-İ TAHSİS UYGULAMASI
Baş Hesap Uzmanı ve önceki dönem
Gelir İdaresi Daire Başkanı Sayın Nazmi Karyağdı’nın “Devreden KDV’lerin İadesi İçin
Bitmeyen Bekleyiş (https://vergialgi.net/devreden-kdvlerin-iadesi-icin-bitmeyen-bekleyis)
” yazısını okuyunca pek fazla kimsenin bilmediği/dikkat etmediği bir gerçekle
karşılaştım.
Yazıda yer alan tespitlere göre,
31.12.2017 tarihi itibariyle, Türk vergi mükelleflerinin kamudan/Devletten 167 milyar
Liralık KDV alacağı oluşmuş; fakat bu tutar, yıllardır ısrarla
mükelleflere iade edilmiyormuş/ödenmiyormuş.
Yani,
“vergi mükelleflerinin, müşterilerine
sattıkları mal ve hizmetler için tahsil ettikleri KDV tutarları, kendilerinin
aldıkları mal ve hizmetler için ödedikleri KDV’lerden az”
ya da
“vergi mükelleflerinin, kendilerinin
aldıkları mal ve hizmetler için ödedikleri KDV’ler, müşterilerine sattıkları
mal ve hizmetler için tahsil ettikleri KDV tutarlarından fazla” olduğu
için,
daha fazla KDV ödemişler; buna
karşın daha az KDV tahsil etmişler, aradaki fark kadar da Devletten alacaklı
hale gelmişler.
Yazıda yer alan diğer bir tespite
göre, bu alacak tutarına, her yıl yaklaşık 5 milyar TL. ilave olduğu için, 2020
sonu itibariyle bu alacağın toplamının, 180 milyar TL.’yi geçmiş olması
gerekiyor.
Devlet kendi borcu olan bu
tutara, herhangi bir faiz de işletmediği için, vergi mükellefleri, gerçek
işlemleri nedeniyle, birikmiş olan bu parayı alamadıkları gibi Devleti, sıfır
faizle finanse etmiş oluyor. KDV’nin 34 yıldır hayatımızda olduğunu ve KDV
iadesinin 34 yıldır yapılmadığını dikkate aldığımızda, bunun ne denli önemli ve
büyük bir sorun olduğu anlaşılabilir. Nazmi Bey, yerinde bir tespitle, bu
sorunun “halkın parasının çarçur edilmesine fırsat vermeden” çözülmesi
gerektiğine dikkat çekiyor.
Bu yazımda, milyonlarca vergi mükellefi
KDV iadesi alamadığı halde, imtiyazlı bir mükellef ve aynı zamanda bir kamu
kurumunun nasıl KDV iadesi aldığından bahsedeceğim.
Bildiğiniz gibi Türkiye’de, spor
bahisleri (İddaa/Spor Toto), Milli Piyango Oyunları ve At Yarışı olmak üzere
temelde 3 tip şans oyunu oynatılmaktadır.
Bu oyunlardan en popüler olanı ve
şans oyunları pazarında en büyük paya sahip olanı spor bahisleridir (İddaa/Spor
Toto). 22 Mayıs 2021 tarihli ve “Pandemi Koşullarında Şans Oyunları”
başlıklı yazımda bahsettiğim gibi, spor bahisleri (İddaa/Spor Toto) 2019’da 28
milyar TL; 2020 sonu itibariyle 65 milyar TL. civarında hasılat/ciro
gerçekleştirmiştir. (https://atasoyzer.blogspot.com/2021/05/pandemi-kosullarinda-sans-oyunlari.html)
Ortaya çıkan bu 2 kattan fazla büyümenin
nedeni ise, yine söz konusu yazımda bahsettiğim gibi, 29.08.2019 tarihinde
oynatan yapı/şirket, oyun portföyünde vb. ciddi bir değişim yaşanması, ikramiye
dağıtım oranının net % 50’den net % 70’e çıkarılması ve “canlı bahis”
gibi yeni oyunların piyasaya sürülmüş olmasıdır.
Bu değişiklikler kendiliğinden
veya bir ticari kararın sonucu olarak ortaya çıkmamıştır. Temel nedeni, 2018
yılında 7146 sayılı Kanun’la yapılan değişiklik sonucunda 5602 sayılı Şans
Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun’un
4 üncü maddesinde yapılan değişiklik ve aynı Kanuna eklenen “Ek Madde 1”dir.
Şöyle: Türkiye’de bütün şans
oyunlarında, şans oyununu düzenleyen Kurumun oyunculara/iştirakçilere
dağıtabileceği ikramiye, bir üst sınırla limitlenmiştir. Yani, şans oyununu
tertip eden Kurum, istese de bu Kanun’da belirlenen oranın üzerinde ikramiye
dağıtamaz. Kısaca, “şans oyunlarında kasanın hep kazanacağı” kuralı Türkiye’de
bizatihi Kanun’da yazmaktadır.
Örneğin, Türkiye’de spor bahislerinde
(İddaa/Spor Toto) dağıtılabilecek ikramiyenin üst sınırı kabaca net % 70’tir.
(5602 sayılı Kanun’un 4 üncü maddesinde % 83 yazmakta ise de, % 83 brüt hasılat
üzerinden değil, KDV düşüldükten sonra net hasılat üzerinden hesaplanır. Yani
100 TL’nin % 83’ü değil, 100 TL’nin % 18’lik KDV düşüldükten sonra kalan tutarı
olan 84,74’ün % 83’ü; bu da yaklaşık net % 70’ denk gelir.)
İşte bu net % 70 olarak belirttiğimiz
ikramiye dağıtım oranı üst limiti, 2018 yılındaki değişiklik öncesinde % 50’ydi.
Kanunla bu oran % 50’den % 70’e
çıkarılınca; yani bu oran, Türkiye’de spor bahislerini (İddaa/Spor Toto)
düzenleyen kamu kurumu olan Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’nın cebinden çıkınca,
Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’nın bu gelir kaybını sübvanse etmek; hatta
performansa dayalı olarak ortaya çıkan gelir fazlasının paylaşımı için KDV
iadesi yolu açıldı.
5602 sayılı Kanun’a eklenen “Ek
Madde 1”le, “Spor Toto Teşkilat
Başkanlığı tarafından içinde bulunulan yılın ilgili ayında beyan edilip ödenen
katma değer vergisi tutarından, bir önceki yılın aynı ayında beyan edilip
ödenmiş olan katma değer vergisi tutarının Orta Vadeli Programda (OVP) ilgili
yıl için belirlenen nominal ekonomik büyüme tahmini oranında artırılmasıyla
bulunan tutarın çıkarılmasından sonra kalan tutarın, ödemeyi takip eden beş iş
günü içinde ilgili vergi dairesi tarafından Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’na
red ve iade edilmesi” sağlandı. Bu konuda bir Cumhurbaşkanı kararı da
yayımlandı. (şu linkten kararı okuyabilirsiniz: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/08/20190828M1-1.pdf)
Kısaca Spor Toto Teşkilat
Başkanlığı, örneğin 2019 yılının Ekim ayında 100 TL. KDV öderken, 2020 yılının
Ekim ayında 230 TL. KDV ödemişse (ki hasılatında 2,5 kata yakın bir büyüme
gözükmektedir.), 100 TL, OVP’deki % 5’lik büyüme hedefiyle büyütülüp 105 TL.
tutarına ulaşılmakta ve 230 TL’den arta kalan tutar olan 225 TL. Spor Toto
Teşkilat Başkanlığı’na red ve iade edilmektedir. (Kolay anlaşılması için
rakamları küçük ve basit tuttum; 65 milyar TL. hasılatın yaklaşık 10 milyar TL.’si
KDV olduğu için bu red ve iade sürecindeki rakamlar milyarlarca TL.
seviyesindedir.)
Dolayısıyla Türkiye’de vergi mükelleflerinin
yaklaşık 180 milyar TL.’lik KDV alacağı iade edilmezken, hem de
performansa/büyümeye dayalı bir şekilde spor bahislerinden (İddaa/Spor Toto)
elde edilen KDV fazlası/büyümesi, Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’na red ve iade
edilmektedir.
Peki, Red ve İade Edilen KDV, Ne
İçin/Ne Amaçla Kullanılmaktadır?
Yukarıda, 2018 yılında yapılan
yasal değişiklikten ve “Ek Madde 1”den bahsetmiştik.
Aynı “Ek Madde 1” ve buna bağlı
olarak yayımlanan Cumhurbaşkanı kararı diyor ki: “red ve iade edilen KDV/bututar,
Spor Toto Teşkilat Başkanlığı’nca yatırım ve işletme giderleri olarak
kullanılır.”
İlgili yönetmeliğe göre ise, “yatırım
ve işletme giderleri”
·
Spor kulüplerine ve TFF’ye ödenen paylar,
·
Spor bahislerini oynatan bayilere ve Başbayiye
ödenen komisyon ve primler,
·
Bakanlığa ödenen pay ve
·
Diğer yatırım ve işletme giderlerinden
oluşmaktadır. (bu “diğer” başlığını teker teker yazmak mümkün değildir; futbol
ligi isim ve forma sponsorluklarından, halı sahalar, spor tesisleri, stadyum
yapımına kadar birçok faaliyet sıralanabilir.)
Doç. Dr. Murat Batı Hoca’nın “Deprem Vergisi mi, Deprem Fonu mu?”
başlıklı yazısında dikkat çektiği gibi, esasında vergi ve bütçe teorisine göre,
“genel
bütçeye doğrudan gelir kaydedilen vergiler hazinenin havuzuna aktarılır ve yine
bu vergiler toplandığı yer ya da konusuna bakılmaksızın Bütçe Kanunu’nun izin
verdiği ölçüde her türlü kamu hizmeti için harcanır.” Buna “adem-i
tahsis ilkesi” denmektedir ve bu ilke, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi
ve Kontrol Kanunu’nun 13/g maddesinde “Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis
edilmemesi esastır.” şeklinde Kanunlarımızda da yerini bulmuştur. Yani “adem-i
tahsis” esasında, tüm kamu kurumları için bağlayıcı temel bir bütçe ilkesidir.
(https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/olaylar-ve-gorusler/deprem-vergisi-mi-deprem-fonu-mu-1540607)
Dolayısıyla bugün, hem “topladığın
vergiyi özel bir kamu hizmetine tahsis etmemen/harcamaman gerekir.” diyen
bir Kanunumuz; hem de “topladığın vergiyi sadece şu hizmetlere
harcayacaksın” diyen bir başka Kanunumuz bulunmaktadır.
Sonuç:
Görüldüğü gibi, 2018 yılında
yapılan değişiklikle, hem imtiyazlı bir KDV iadesinin hem de “adem-i tahsis”
ilkesine uygun olmayacak bir şekilde bir vergi/harcama tahsisatı imkanı ortaya
çıkarılmıştır.
Bu uygulamaların “eşitlik” , “vergi adaleti” ve "bütçe ilkeleri"yle ne kadar bağdaştığı konusunu ise, sizlerin değerlendirmelerine bırakıyorum.
Yorumlar
Yorum Gönder